‘Consumeren’ is ook een opdracht geven aan een producent. Die producent gaat op zijn/haar manier organiseren met arbeid, investeringen en ga zo maar door. Jarenlang moest alles zo goedkoop mogelijk. ‘Ai ai kapitein!’ En daar ging de akkerbouwer met round up, op zoek naar de goedkoopste uien, aardappels, noem maar op. Ze hebben hiermee ‘geweldig’ werk geleverd, voedsel voor absolute bodemprijzen. Als jij van hutspot houdt, zonder Knorr-sausje, dan ben je in Nederland klaar met je voedsel voor een krankzinnig laag percentage van je inkomen. Welvaartstijgingen doen het percentage hutspot in het weekmenu geen goed, dus we kopen inmiddels heel veel luxe-voedsel. Het percentage wat we aan voedsel uitgeven, is historisch laag, ook al eet je zelden nog hutspot.

Het moet anders, en wel nu. Dat lijkt soms iets té snel te gaan, hoeveel haast er ergens ook is. Dat geldt niet alleen voor de landbouw, het geldt voor heel veel productie in de wereld: we moeten duurzamer produceren. En ook de werknemers, daar moeten we nog beter voor gaan zorgen. Het probleem is alleen, alles wat ‘produceert of maakt’, staat momenteel redelijk op scherp. Als we in Nederland kijken, dan hebben eenvoudige ondernemers na de corona-tijd een enorme moeite om de voorheen normale zaken voor elkaar te krijgen. Arbeidskrachten, diensten en investeringen zijn allemaal veel onregelmatiger, duurder of schaarser geworden. Dus het is moeilijker om je werk te doen. Veel ondernemers twijfelen over hun onderneming en de volgende generatie haakt af.

Ondertussen worden in rap tempo hindernissen opgeworpen, ook aan ‘goede’ bedrijven. De boeren mogen straks geen spuitmiddelen meer gebruiken, we moeten andere voertuigen gaan gebruiken, de lonen moeten fiks omhoog, de verslaglegging neemt toe, de verlofregelingen voor het overgebleven personeel nemen toe, stagiaires moeten worden betaald als werknemers, etc etc. Dat zal ze leren, die schurken van een producenten! Alleen daar komt het: er zijn nogal wat, ook mooie bedrijven, die dit nauwelijks nog kunnen belopen. Die verzuipen in het werk en al die hindernissen die worden opgeworpen. Bij de biologische tuinders geldt ook nog dat ze vaak een laag inkomen hebben en niet zomaar ruimte hebben om het een en ander op te lossen met bijvoorbeeld het betalen van een hoger salaris. Op die manier kunnen hervormingen nog nauwelijks gedragen worden.

Roundup, dat is iedereen wel zat. Alleen, het is wel een heel systeem, wat daar aan hangt. Zelfs de roundup-boer heeft ook in de geest van de tijd gehandeld. In plaats van het doodspuiten van onkruid zal hij aan de mechanische onkruidbestrijding moeten en, jawel, handwerk. En dat handwerk, waar vind je dat dan? Ik zou het echt niet weten. Wij hebben als mooi bedrijf in een dicht bevolkt gebied met leuke collega’s en een redelijk instapsalaris echt al de grootste moeite om versterking te krijgen.  Laat staan een akkerbouwer in een ver gehucht die nooit geleerd heeft om mensen te enthousiasmeren. En nee, dat bedrijf heeft straks ook echt geen opvolger. Dat gaat wel wat betekenen voor de prijs van hutspot. Er is werk aan de winkel dus. Mogelijk vraagt dat net iets meer dan de bestuurlijke pennestreep.