Om een lang verhaal, waar ook nog de nodige zijpaden dreigen, compact te houden: we zien uit naar wat kalmere weken. Een echte finish ontbreekt, wel een afname van het werk. Als ik mijn collega’s spreek, dan hoor ik verhalen van dezelfde teneur. Desalniettemin zijn we nog niet klaar, er zijn nog heel wat groenten te verwachten, de komende maand. Daarna zou het toch minder moeten worden met deze lawines van vitamines. De meeste tuinders kunnen dan wat rustiger aan doen. Opruimen, wat sporten, de administratie, langer slapen. Wij hebben ook nog zoiets als een continue-programma met Kievit, maar na de herfstvakantie – of zo daaromtrent- gaat het bij ons ook een tandje lager.

Over hard en zwaar werk bestaan veel misverstanden en die zijn hardnekkig. Mensen maken zich altijd zorgen als je hard werkt of fysiek werk doet. Terwijl de grootste bedreiging voor maatschappij en volksgezondheid nog altijd te weinig beweging is. De nationale BMI stijgt harder dan zeespiegel en langzaam wordt elke inspanning afgeschaft. Waar je vroeger in ieder geval nog een fiets had om zo nu en dan hard moest werken, helpt nu een batterij je door elke wind. De verworvenheid van de nieuwe tijd? Ik zou kritisch blijven.

De elektrische fiets moet zo snel mogelijk de deur uit, stelt Eric Scherder, om zoiets als het ontstaan van dementie te voorkomen. Is dat het zoveelste kruidenvrouwtje? Nee, hij is hoogleraar neuropsychologie en vervend pleiter van lichaamsbeweging om gezond en vitaal te blijven. ‘Stuur ze maar langs, Eric!’, zou je willen roepen als tuinder. Alleen het gaat bij ons om effectieve kleine teams, die voortvarend de oogst binnenhalen, dus zoveel plek hebben we nou ook weer niet.

Kievit, ik doe het nu 28 jaar, waarvan een jaar of 14 met meer of minder flinke tuinbouwarbeid. Ik weet niet hoeveel kratten ik getild heb, ontelbaar veel. Ik ben licht gebouwd, vroeger waaide ik wel eens de greppel in en moest mijn klasgenoot mij eruit trekken. (Ik hoop dat dit onder ons blijft.) Licht gebouwd, en 28 jaar redelijk zwaar werk, veel pittige blessures gehad die me allemaal slimmer en sterker maakten. Knarsende scharnieren laat ik altijd wel snel nakijken door een osteopaat of een goede manueel therapeut. Opbouwende spierspanningen laat ik door een Shiatsu-masseur neutraliseren en pijntjes krijg ik er vooral uit door deze aan te pakken middels de methode die ik in een boek over Chi-running heb gelezen: bij pijn absoluut niet stoppen met bewegen, maar beweeg (met gevoel!) naar de pijn toe en verander de beweging net zolang tot de pijn verdwijnt. De auteur beschrijft dat als zijn knie pijn doet bij het hardlopen, dat hij zijn techniek verandert tijdens het hardlopen, op zoek naar de pijn en deze dan oplossen. Ook een oude tuinder leerde me dit. Ik wilde stoppen vanwege rugpijn. ‘Nee, verminder het tempo en rustig verderf’ was zijn advies. Dat bracht inzicht. Uiteraard wel met gevoel. Het laatste wat je moet doen is met deze nieuwsbrief in de hand rondrennen met een gebroken enkel om te ervaren wanneer de pijn minder wordt. Maar over het algemeen kun je stellen, beweeg niet langer met mate en leer je lijf kennen. Het zal je verbazen.